در این اینجا به معرفی سازهای مختلف پرداخته و ساختمان و ویژگی های هر یک را بررسی میکنیم.
1. تار
- معرفی: سازی زهی-مضرابی با بدنه‌ی کاسه‌ای شکل (معمولاً دوبل) و ۶ سیم. یکی از اصلی‌ترین سازهای موسیقی دستگاهی ایران.
- ویژگی: وسعت صوتی زیاد، قابلیت اجرای ردیف و تکنیک‌های ظریف.
- نوازندگان برجسته: علی‌اکبر شهنازی، جلیل شهناز، فرهنگ شریف، محمدرضا لطفی، حسین علیزاده.
ساختمان تار
2. سه‌تار
- معرفی: سازی کوچک‌تر از تار با ۴ سیم (در گذشته ۳ سیم بوده که یک سیم بم به آن اضافه شده ولی همچنان دو سیم دوبل در کنار هم با یه مضراب نواخته می شود.).
- ویژگی: صدایی بسیار ظریف، لطیف و عرفانی و نرم دارد.بسیار مناسب برای بداهه‌نوازی در موسیقی سنتی ایرانی.
- نوازندگان برجسته: احمد عبادی، جلال ذوالفنون، محمدرضا لطفی، حسین علیزاده.
ساختمان سه تار
3. عود (بربط)
- معرفی: سازی زهی-مضرابی با کاسه‌ی بزرگ و دسته‌ی کوتاه. در خاورمیانه، ترکیه، عراب و ایران بسیار رایج است.
- ویژگی: صدای بم ، گرم و پرحجم، پایه‌ی بسیاری از سازهای زهی دیگر.
- نوازندگان برجسته: منصور نریمان (پدر عود ایران)، حسین بهروزی‌نیا، مجید ناظم‌پور،محمد فیروزی
ساختمان عود
4. تنبور
- معرفی: سازی زهی-مضرابی با پیشینه‌ای کهن، بیشتر در موسیقی مقامی و آیینی کردستان و لرستان استفاده می‌شود.
- ویژگی: صدایی روحانی و عرفانی، نماد موسیقی مقامی.
- نوازندگان برجسته: سید خلیل عالی‌نژاد، علی‌اکبر مرادی.
ساختمان تنبور
5. کمانچه
- معرفی: ساز زهی-آرشه‌ای با کاسه‌ی کروی و صدایی نافذ. از سازهای بسیار کهن ایران.
- ویژگی: صدایی نزدیک به ویولن اما با رنگ ایرانی‌تر.
- نوازندگان برجسته: علی‌اصغر بهاری، کیهان کلهر، اردشیر کامکار.
ساختمان کمانچه
6. سنتور
- معرفی: سازی زهی-مضرابی با بدنه ذوزنقه‌ای و سیم‌های زیاد (۷۲ سیم در ۹ خرک).
- ویژگی: توانایی اجرای چندصدایی، صدایی شفاف و زنگ‌دار.
- نوازندگان برجسته: فرامرز پایور، پرویز مشکاتیان، اردوان کامکار. پشنگ کامکار. رضا شفیعیان
7. دف
- معرفی: ساز کوبه‌ای-پوستی، بیشتر در موسیقی عرفانی و کردی استفاده می‌شود.
- ویژگی: صدای پرطنین و ریتمیک، با حلقه‌های فلزی در داخل کمان.
- نوازندگان برجسته: بیژن کامکار، مسعود حبیبی،حسین رضائی نیا ،پژمان حدادی، مجید خلج،بهنام سامانی
ساختمان دف
8. تنبک
- معرفی: ساز کوبه‌ای اصلی موسیقی ایرانی، با بدنه‌ای جام‌شکل و یک پوست.
- ویژگی: تنوع بسیار در ریتم و تکنیک‌های انگشت.
- نوازندگان برجسته: حسین تهرانی (بنیان‌گذار تنبک نوین)، بهمن رجبی ،محمد اسماعیلی، ناصر فرهنگ‌فر، پژمان حدادی.مجید خلج، نوید افقه،
ساختمان تنبک
9. نی
- معرفی: ساز بادی قدیمی ایرانی با ۶ گره و ۵ سوراخ. صدایی حزین و روحانی دارد.
- ویژگی: بسیار دشوار در دمیدن و تولید صدا.
- نوازندگان برجسته: نایب اسدالله ،حسن کسایی، محمد موسوی،حسن ناهید،محمد کیانی نژاد، جمشید عندلیبی
ساختمان نی
10. ویولن
- معرفی: ساز زهی-آرشه‌ای غربی، اما به‌طور گسترده وارد موسیقی ایرانی شده است.
- ویژگی: انعطاف‌پذیری بالا، مناسب برای اجرای ردیف ایرانی و موسیقی جهانی.
- نوازندگان برجسته: ابوالحسن صبا، پرویز یاحقی، علی تجویدی، همایون خرم.
ساختمان ویولن
11.قانون
معرفی:
قانون یک ساز زهی-مضرابی است با بدنه‌ی ذوزنقه‌ای، شباهت‌هایی به سنتور دارد اما روی زانو یا میز گذاشته می‌شود و با دو مضراب فلزی کوچک (که روی انگشتان قرار می‌گیرند) نواخته می‌شود.
ویژگی‌ها:
- صدای شفاف، زنگ‌دار و بسیار دلنشین.
- توانایی اجرای تزئینات و ریزهای سریع.
- قابلیت تغییر کوک به‌وسیله‌ی گوشی‌های ریز (کلیدک‌ها) روی هر پرده.
- وسعت صوتی وسیع (حدود ۳٫۵ اکتاو).
نوازندگان برجسته:
- ایران: جمشید شیبانی، پشنگ کامکار، فرشاد شیبانی، سمیه مهرابی
ساختمان قانون
12. ساز دهنی (هارمونیکا)
معرفی: ساز بادی-زبانه آزاد، با ریشه در اروپا. در سبک‌های بلوز، کانتری، پاپ و حتی موسیقی ایرانی کاربرد دارد.
- ویژگی: اندازه کوچک، قابلیت حمل آسان، صدای خاص و ساده.
- نوازندگان برجسته: لری آدلر، استیوی واندر، جان پاپر. در ایران: فریدون ناصری، منصور پاک‌نژاد.
ساختمان ساز دهنی
13. گیتار
- معرفی: ساز زهی-مضرابی غربی با شش سیم. در سبک‌های مختلف (کلاسیک، فلامنکو، پاپ، راک، جَز) استفاده می‌شود.
- ویژگی: جهانی‌ترین ساز زهی، قابلیت اجرای ملودی و آکورد.
- نوازندگان برجسته: آندرس سگوویا (کلاسیک)، پاکو دِ لوسیا (فلامنکو)، اریک کلپتون، کارلوس سانتانا (راک/بلوز). در ایران: سیمون آیوازیان،لیلی افشار، بابک امینی ،امین طوفانی،
ساختمان گیتار
14. کالیمبا
معرفی: کالیمبا (Kalimba) یک ساز کوبه‌ای-ملودیک آفریقایی است که به آن Mbira یا «پیانوی شستی انگشتی» هم می‌گویند.
- خاستگاه: شرق و جنوب آفریقا (به‌ویژه زیمبابوه).
- جنس: معمولاً از یک جعبه‌ی چوبی (یا تخته‌ی چوبی) ساخته می‌شود که روی آن تیغه‌های فلزی (زبانک‌ها) نصب شده‌اند.
- شیوه‌ی نواختن: با انگشتان شست و گاهی اشاره، زبانک‌های فلزی را به سمت پایین یا بالا می‌کشند تا صدا تولید شود.
- صدا: لطیف، زنگ‌دار و آرامش‌بخش، شبیه صدای زنگوله یا موسیقی جعبه‌های موزیکال.
ویژگی‌ها
- قابل حمل بودن: کوچک و سبک است و به راحتی در دست جا می‌گیرد.
- تنوع کوک: بسته به مدل و کشور سازنده، تعداد زبانک‌ها متفاوت است (از ۷ تا ۲۱ یا بیشتر).
- کاربرد: هم در موسیقی سنتی آفریقایی و هم در موسیقی مدرن (جهانی، نیوایج، آرامش‌بخش، حتی پاپ).
- مقرون به صرفه: کالیمبا یکی از سازهایی است که با قیمت های مناسبی می توان تهیه کرد و سازها از آن استفاده نمود.
